سرگیجه یکی از شکایات شایع بیماران در کلینیک های گوش و شنوایی می باشد و می تواند دلایل متعددی داشته باشد. این مشکل حتی در مراجعین به کلینیک شنوایی سنجی کودکان نیز مشاهده می شود. یکی از رایج ترین علل سرگیجه اختلالی به نام سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم می باشد. این اختلال زمانی رخ می دهد که ذرات کریستالی ریز به نام اتوکونیا یا کریستال های کربنات کلسیم که به طور طبیعی در بخشی از گوش داخلی به نام اوتریکول قرار دارند از محل اصلی خود جدا شده و وارد مجاری نیم دایره گوش داخلی شوند.
گوش داخلی علاوه بر نقش مهم در شنوایی وظیفه حفظ تعادل را نیز بر عهده دارد .وجود این کریستال ها در مجاری نیم دایره ای باعث تحریک غیرطبیعی گیرنده های حس تعادل می شود و مغز پیام های متناقضی از وضعیت سر و بدن دریافت می کند. نتیجه این فرایند ایجاد حملات کوتاه و تکرار شونده سرگیجه است که معمولاً با تغییر وضعیت سر مثل خم شدن ،برگرداندن سر یا دراز کشیدن تشدید می شوند.
این سرگیجه اغلب خوشخیم است و خطری برای حیات فرد ندارد اما می تواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد، فعالیت های روزانه را مختل کند و خطر سقوط و آسیب را افزایش دهد.
تکان خوردن مایع گوش داخلی چیست؟ و چگونه اتفاق میافتد؟
تکان خوردن مایع گوش داخلی معمولاً اشاره به حرکت یا جابجایی مایع آندولنف و پریلنف دارد که بخش مهمی از عملکرد تعادل و شنوایی را کنترل می کند.
وقتی سر حرکت می کند مایع آندولنف داخل مجاری نیم دایره به حرکت در می آید و مژکهای سلول های حسی را تحریک می کند این تحریک به مغز می گوید که سر در حال چرخش و تغییر وضعیت است اما در برخی شرایط این حرکت مایع غیر طبیعی یا بیش از حد می شود.
تکان خوردن مایع گوش یک فرایند طبیعی در حس تعادل است اما وقتی به شکل غیر طبیعی یا بیجا اتفاق بیفتد پیام های نادرستی به مغز ارسال می شود و فرد دچار سرگیجه یا اختلال تعادل می شود،مانند سرگیجه ای که در BPPVیا سرگیجه وضعیتی حمله خوش خیم ایجاد می شود.
خطرات تکان خوردن مایع گوش
تکان خوردن غیرطبیعی مایع گوش می تواند پیامدهای متعددی برای سلامت فرد داشته باشد. یکی از مهم ترین عوارض آن، سرگیجه و عدم تعادل است که باعث ایجاد احساس چرخش، ناتوانی در راه رفتن صاف و حتی مشکل در ایستادن بدون حمایت می شود. این وضعیت به ویژه در سالمندان خطرناک است، زیرا احتمال زمین خوردن و آسیب های ناشی از آن را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
سرگیجه های ناگهانی علاوه بر زمین خوردگی، می توانند منجر به حوادث جدی دیگری نیز شوند؛ برای مثال احتمال شکستگی استخوان ها بر اثر سقوط یا افزایش خطر تصادف هنگام رانندگی از جمله این پیامدهاست. از سوی دیگر، حرکت غیرطبیعی مایع گوش بر عملکرد چشم ها نیز تأثیر گذاشته و باعث بروز نیستاگموس یا حرکات غیرارادی چشم می شود. این حالت مشکلاتی مانند تاری دید، دوبینی و خستگی چشم ها را در پی دارد و تمرکز فرد را مختل می کند.
در مواردی که علت این اختلال بیماری هایی نظیر منییر باشد، فشار بیش از حد آندولنف می تواند به سلول های حساس شنوایی آسیب وارد کرده و کم شنوایی حسی-عصبی دائمی ایجاد کند. در چنین شرایطی بیماران ممکن است به استفاده از سمعک برای جبران کاهش شنوایی نیاز پیدا کنند. علاوه بر این، تحریک بیش ازحد گیرنده های تعادلی در گوش داخلی مراکز تهوع و استفراغ در مغز را فعال می کند و موجب تهوع و استفراغ شدید می شود. چنین شرایطی ممکن است به کم آبی بدن، ضعف شدید و در نهایت کاهش کیفیت زندگی فرد منجر شود.
علایم تکان خوردن مایع گوش
- سرگیجه و احساس چرخش محیط یا چرخش خود فرد
- عدم تعادل و مشکل در راه رفتن
- نیستاگموس یا حرکات غیر ارادی چشم
- تهوع و استفراغ
- تاری دید و اختلال بینایی
- علائم شنوایی مثل وزوز گوش یا کم شنوایی حسی عصبی
علت تکان خوردن مایع گوش
علت هایی که باعث تکان خوردن مایع گوش می شوند می تواند به علت های متفاوتی اتفاق بیفتد که در این بخش به برخی از آنها اشاره شده است:
- جابجایی کریستال گوش: کریستال های کلسیمی (اُتولیت ها) از جایگاه اصلی خود در اتریکول جدا شده و به مجاری نیم دایره ای وارد می شوند.
- بیماری منییر: اختلال در فشار مایع گوش داخلی.
- عفونت یا التهاب: مانند لابیرنتیت یا نوریت وستیبولار.
- ضربه به سر: آسیب های فیزیکی که ساختار گوش داخلی را مختل می کنند.
- عوامل دیگر: مانند کم آبی بدن، استرس یا تغییرات فشار هوا.
درمان جابجایی مایع گوش میانی
درمان جابجایی مایع گوش میانی بستگی به علت زمینه ای آن دارد. روش های درمانی اصلی بر اساس شایع ترین علل عبارتند از:
درمان جابجایی کریستال ها
از طریق انجام مانورهایی در سر و بدن شامل مانور اپلی و سمونت (Epley,semont) که این مانورها توسط پزشک یا اودیولوژیست انجام می شود و باعث حرکت کریستال های جدا شده به محل اصلی آنها می شود.
درمان بیماری منیر
این روش درمانی شامل استفاده از داروهای دیورتیک برای کاهش تجمع مایع و داروهای ضد سرگیجه و تهوع مثل بتاسرک یا بتاهیستین و استفاده از رژیم غذایی کم نمک در جهت کاهش فشار مایع آندولنف در گوش داخلی
درمان لابیرنتیت و التهاب گوش داخلی
استفاده از داروهای ضد التهاب و آنتی بیوتیک ها در صورت عفونت و همچنین داروهای ضد سرگیجه و توانبخشی دهلیزی برای بازگشت تعادل
توانبخشی دهلیزی
تمرینات تخصصی برای کمک به مغز و سیستم تعادلی جهت تطبیق با پیام های غیر طبیعی و کاهش علائم سرگیجه و عدم تعادل
اصلاح سبک زندگی
اجتناب از تغییرات ناگهانی وضعیت سر و کنترل استرس و خواب کافی
درمان خانگی حرکت مایع گوش
این درمان ها بیشتر غیر دارویی می باشد. استراحت کافی و مدیریت استرس و مصرف مایعات کافی و آموزش و آگاهی فرد نسبت به شرایط بیماری خود که خطرناک نیست و خوش خیم می باشد و بهبود شرایط فرد مهم می باشد که در ادامه بصورت جامع تر آن را برایتان توضیح میدهم:
| درمان خانگی | توضیحات |
| استراحت کافی | استراحت در محیط آرام و بدون تحریکات صوتی یا نوری به کاهش علائم کمک می کند. |
| مدیریت استرس | کاهش استرس با تکنیک های آرام سازی مثل مدیتیشن یا تنفس عمیق. |
| مصرف مایعات کافی | نوشیدن آب و مایعات به حفظ تعادل مایعات بدن و کاهش علائم کمک می کند. |
| آموزش و آگاهی | آگاهی از ماهیت خوش خیم بیماری (مثل منییر) و عدم خطرناک بودن آن. |
| بهبود شرایط فرد | تمرکز بر سبک زندگی سالم، خواب منظم و اجتناب از محرک ها (مثل کافئین). |
نکته مهم این است که روش های درمان خانگی تنها در موارد خفیف کاربرد دارند و باید صرفاً به عنوان مکمل در کنار توصیه های پزشک مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که علائم شدت پیدا کند یا بهبود حاصل نشود، لازم است حتماً با متخصص گوش و حلق و بینی مشورت کنید تا از بروز عوارض جدی پیشگیری شود.
دارو برای تکان خوردن مایع گوش
داروها معمولاً برای تسکین علائم استفاده می شوند، نه درمان مستقیم و به هیچ عنوان اقدام به مصرف خودسرانه دارو نکنید:
- داروهای ضد سرگیجه: مانند مکلیزین یا دیمن هیدرینات.
- ضد تهوع: مانند اندانسترون برای کنترل حالت تهوع.
- کورتیکواستروئیدها: در مواردی که التهاب عامل اصلی باشد.
- دیورتیک ها: برای کاهش فشار مایع در بیماری منییر.
توجه: مصرف دارو باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا برخی داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
سنگ گوش چیست؟
سنگ گوش اصطلاحی عامیانه می باشد که برای همان ذرات ریز کلسیم که در اتریکول گوش داخل قرار دارد استفاده می شود و در واقع همان کریستال های گوش داخلی می باشد.
سنگ گوش یا اُتولیت (Otolith) به ذرات ریز کلسیم کربنات در گوش داخلی اشاره دارد که در ساختارهایی به نام اتریکول و ساکول قرار دارند. این کریستال های کوچک که به نام کریستال های گوش داخلی نیز شناخته می شوند، نقش مهمی در حفظ تعادل بدن ایفا می کنند. اُتولیت ها با حرکت سر، تحت تأثیر نیروی جاذبه جا به جا شده و به گیرنده حسی در گوش داخلی سیگنال می فرستند. این سیگنال ها به مغز کمک می کنند تا موقعیت بدن و جهت حرکت را تشخیص دهد. در برخی موارد، جابه جایی غیرطبیعی این ذرات می تواند باعث سرگیجه یا اختلالات تعادلی مانند سرگیجه خوش خیم حمله ای (BPPV) شود.
کریستال گوش داخلی با تحریک عصب حسی در پاسخ به تغییرات جهت و شتاب، به هماهنگی حرکات بدن و حفظ تعادل کمک می کنند. این ذرات در مایعی ژله مانند در گوش داخلی شناور هستند و با حرکت سر، به دیواره های اتریکول یا ساکول برخورد می کنند و اطلاعات لازم را به مغز منتقل می کنند. اختلال در عملکرد سنگ گوش ممکن است به دلیل التهاب، عفونت یا ضربه به سر رخ دهد و مشکلاتی مانند عدم تعادل یا سرگیجه را به دنبال داشته باشد. برای درمان این مشکلات، معمولاً از مانور خاصی مانند مانور اپلی استفاده می شود تا ذرات به جایگاه اصلی خود برگردند.
کریستال گوش چیست؟
کریستال های گوش همان اُتولیت ها یا سنگ های گوش هستند که از کلسیم کربنات تشکیل شده اند. این کریستال ها در مایعی ژله مانند در گوش داخلی شناورند و با حرکت سر، سیگنال هایی به عصب وستیبولار ارسال می کنند. جابه جایی این کریستال ها به مجاری نیم دایره ای گوش داخلی می تواند باعث سرگیجه های شدید شود.
درمان کریستال گوش
درمان جابه جایی کریستال های گوش معمولاً با روش غیر جراحی و غیر تهاجمی انجام می شود:
مانور اپلی یا مانور سمونت: حرکات خاصی برای بازگرداندن کریستال ها به جایگاه اصلی.
مشاوره پزشکی: در صورت تداوم علائم، پزشک ممکن است آزمایش هایی مانند MRI یا CT اسکن توصیه کند. درمان سریع و مناسب می تواند علائم را به طور کامل برطرف کند.
سخن پایانی
سرگیجه ناشی از تکان خوردن غیر طبیعی مایع گوش داخلی به ویژه در اختلالی مانند سرگیجه وضعیتی خوش خیم و بیماری مینیر از شایع ترین مشکلات تعادلی هستند که کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. جابجایی کریستال های کوچک کلسیم یا اتوکونیا و تغییرات فشار و حجم مایعات آندولنف و پریلنف باعث ایجاد پیام های نادرست به مراکز تعادل در مغز می شوند که نتیجه آن احساس سرگیجه و عدم تعادل و در برخی موارد اختلالات شنوایی می باشد.
تشخیص دقیق با استفاده از آزمون های بالینی و تجهیزات تخصصی مانند تست شنوایی سنجی ABR و تست شنوایی سنجی OAE امکان پذیر است. درمان های هدفمند شامل مانورهای مکانیکی برای جابجایی کریستال ها ،دارو درمانی، توانبخشی دهلیزی و در موارد مقاوم درمان های جراحی می تواند به بهبود قابل توجه علائم و کاهش عوارض کمک کند.
علاوه بر درمان های پزشکی، آموزش بیمار، اصلاح سبک زندگی و روش های خانگی نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از عود سرگیجه دارند. در نهایت مدیریت جامع و چند جانبه این مشکلات می تواند به بازگرداندن کیفیت زندگی و کاهش خطرات ناشی از سرگیجه گوش داخلی کمک شایانی کند.
برای بیماران با کم شنوایی ناشی از این اختلالات، استفاده از سمعک توصیه می شود و مراکز تخصصی عرضه سمعک در جنوب تهران و سمعک در شرق تهران می توانند خدمات مناسبی ارائه دهند
سوالات متداول
1. درمان تکان خوردن مایع گوش و سرگیجه چیست؟
درمان شامل مانورهایی مانند اپلی، فیزیوتراپی وستیبولار، داروهای ضد سرگیجه و در موارد نادر جراحی است. مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق ضروری است.
2. درمان تکان خوردن مایع گوش میانی در طب سنتی چیست؟
در طب سنتی، استفاده از دمنوش های آرام بخش مانند بابونه، زنجبیل برای کاهش تهوع و رعایت رژیم غذایی کم نمک توصیه می شود. با این حال، این روش ها باید مکمل درمان های پزشکی باشند و تحت نظر پزشک انجام شوند.
3. علت جابه جایی کریستال گوش چیست؟
جابه جایی کریستال های گوش می تواند ناشی از ضربه به سر، پیری، عفونت گوش داخلی، بیماری منییر یا حتی تغییرات ناگهانی فشار باشد. تشخیص دقیق توسط پزشک انجام می شود.
درباره ما
لینک ها
تماس با ما
با عشق از کیان تجارت
