کم شنوایی علل مختلفی دارد، اما به طور کلی به دسته اکتسابی و ارثی تقسیم می شود. اگر نوزاد یا کودکی دچار کم شنوایی باشد در رفتار و گفتارش نمایان می شود و بهتر است با کوچکترین تغییر در رفتار و گفتار کودک به کلینیک شنوایی سنجی مراجعه نمایید تا آزمایشات لازم شنوایی سنجی کودکان را انجام شود.
ابتدا نگاهی اجمالی به ساختار گوش داریم که از چه قسمت هایی تشکیل می شود. گوش را می توان به سه قسمت تقسیم بندی کرد:
۱- گوش خارجی که شامل لاله و مجرای گوش می باشد و عملکرد آن انتقال و هدایت امواج صوتی به پرده گوش می باشد.
۲- گوش میانی که شامل پرده گوش و استخوانچه های گوش میانی می باشد. استخوانچه ها شامل سه استخوان کوچک چکشی، سندانی و رکابی می باشند که عملکرد آنها دریافت و انتقال امواج صوتی از پرده گوش به گوش داخلی و حلزون گوش می باشد.
۳- گوش داخلی که شامل ارگان های شنوایی و تعادل می باشد. ارگان شنوایی همان حلزون گوش داخلی است که در آن سلولهای حساس یا مویی شنوایی وجود دارد. با حرکت و ارتعاش این سلول ها پیام های شنوایی از گوش داخلی به عصب گوش و نهایتاً مغز مخابره میشود و درک صدا اتفاق می افتد. در واقع با انتقال امواج صوتی از گوش میانی به حلزون این سلول ها مرتعش شده و تحریک می شوند و این ارتعاشات صوتی به سیگنال های الکتریکی تبدیل می شود و به عصب و مغز انتقال پیدا می کند.
در تقسیم بندی انواع کم شنوایی سه دسته اصلی کم شنوایی وجود دارد:
۱- کم شنوایی حسی عصبی
۲- کمشنوایی انتقالی
۳- کمشنوایی مختلط یا آمیخته
چنانچه به علت هر گونه آسیب در ساختارهای گوش داخلی و حلزون و یا سلول های مویی گوش داخلی در مسیر انتقال صدا از گوش داخلی به عصب و یا در عصب گوش مشکلی وجود داشته باشد کم شنوایی حسی عصبی اطلاق می شود.
مهم ترین روش انجام تست ادیومتری می باشد و با اطلاعاتی که ادیوگرم یا منحنی شنوایی بیمار به ما ارائه می کند می توان به راحتی آن را تشخیص داد. در ادیوگرام این بیماران آستانه های راه هوایی و استخوانی هر دو درجاتی از کم شنوایی را نشان می دهند و معمولاً روی هم منطبق هستند.
گروه وسیعی از علل اکتسابی وجود دارد که باعث ایجاد کم شنوایی حسی عصبی بعد از تولد می شود و یا در گروهی این کم شنوایی به صورت مادرزادی و ارثی ممکن است وجود داشته باشد.
این نوع کم شنوایی حسی عصبی در اثر کم شدن قدرت شنوایی ناشی از افزایش سن می باشد که از دهه پنجم زندگی به صورت تدریجی اتفاق می افتد. در ابتدا میزان کم شنوایی خفیف و بیشتر در فرکانس های بالا بوده ولی به تدریج و با افزایش سن سایر فرکانس ها نیز درگیر شده و فرد دچار کاهش محسوس در شنوایی و ارتباطات خود می شود.
از علائم این کم شنوایی بلند کردن صدای تلویزیون توسط فرد، با صدای بلند صحبت کردن با دیگران، وجود مشکل در استفاده از تلفن، عدم تشخیص و درک صحیح گفتار، صدای وزوز گوش و احساس صدای زنگ در گوش و به تدریج افسردگی اضطراب و مشکلات روحی روانی می باشد.
تشخیص پیرگوشی از طریق انجام آزمایشات شنوایی سنجی و تست ادیومتری و تهیه ادیوگرام از بیمار می باشد. درمان پیرگوشی به صورت عمده و در اصل تجویز سمعک برای بیمار می باشد.
درمان دارویی برای پیرگوشی وجود ندارد و رایج ترین روش درمان استفاده از سمعک مناسب می باشد.
کم شنوایی ناشی از نویز (NIHL) نوعی کم شنوایی حسی عصبی است که در اثر قرارگیری فرد در معرض اصوات با شدت بالا برای مدت طولانی اتفاق می افتد. گوش دادن به موسیقی با شدت بالا، استفاده مداوم و مکرر از هدفون، کار بدون محافظ شنوایی در مکان های صنعتی و پر سر صدا و قرارگیری در معرض صدای انفجاری می تواند این نوع کم شنوایی را ایجاد کند.
شروع کم شنوایی غالباً از فرکانس های بالا می باشد به تدریج ممکن است سایر فرکانس را درگیر کند. تشخیص آن از طریق انجام آزمایشات شنوایی سنجی یا ادیومتری می باشد که در آن فرد درجاتی از کم شنوایی حسی عصبی را در فرکانس های بالا نشان می دهد.
معمولاً این نوع کم شنوایی درمان دارویی ندارد و در صورتی که آسیب شنوایی در فرکانس های بالا و میانه با هم ایجاد شده باشد بهترین درمان استفاده از سمعک می باشد.
ولی بهترین اقدام در این موارد پیشگیری و اقدامات احتیاطی می باشد. استفاده از محافظ شنوایی یا گوش گیر در مکان های صنعتی و یا گذاشتن هدفون و یا استفاده از قالب های ضد صوت که در کلینیک های شنوایی سنجی ساخته می شود می تواند در پیشگیری از وقوع این نوع کم شنوایی بسیار موثر باشد.
کری ناگهانی نوع کم شنوایی حسی عصبی است که سکته گوش نیز اطلاق می شود. معمولا به صورت یکطرفه اتفاق می افتد و در درجات مختلف از خفیف تا شدید می تواند یک گوش را درگیر کند. شروع آن کاملاً ناگهانی می باشد و فرد یکباره احساس ضعف یا کم شنوایی در یک گوش می کند. مشکل کم شنوایی می تواند در فرکانس های مختلف بالا و یا پایین باشد.
تشخیص کری ناگهانی از طریق انجام آزمایش شنوایی سنجی یا ادیومتری می باشد که در آن بیمار درجات مختلفی از کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه را نشان می دهد. در ۵۰ درصد موارد با تشخیص سریع و درمان به موقع احتمال بازگشت کم شنوایی با دارو و کورتن درمانی وجود دارد ولی در درصدی از بیماران به ویژه با گذشت زمان کم شنوایی و وزوز گوش و سرگیجه باقی می ماند. در این بیماران تنها روش درمان تجویز سمعک می باشد.
منیر بیماری فزایش فشار در مایع حلزون گوش داخلی می باشد که با تظاهرات کم شنوایی حسی عصبی در فرکانس های پایین، وزوز گوش و سرگیجه و حالت تهوع و استفراغ نمایان می شود. در بیماری مینیر احساس سرگیجه بسیار شدید و به صورت چرخش محیط به دور سر و یا برعکس می باشد. کاهش شنوایی ناشی از مینیر یکطرفه و به صورت دائمی می باشد.
تشخیص از طریق انجام آزمایشات شنوایی سنجی همچنین آزمایش الکتروکوکلئوگرافی و تست ومپ که مربوط به تعادل مایعات گوش داخلی می باشد صورت می گیرد.
درمان قطعی برای منیر وجود ندارد ولی برای کاهش علایم بیماری به ویژه سرگیجه می توان از روشهای دارو درمانی استفاده کرد. در بسیاری از افراد بیماری خود به خود بهبود می یابد ولی ممکن است سالها طول بکشد.
کاهش استرس، رژیم غذایی فاقد نمک، استراحت و ورزش، ترک سیگار و تغذیه سالم همگی در کنترل علایم منیر تاثیر دارد.
کاهش شنوایی حسی عصبی ارثی یعنی نوزاد حین تولد با کم شنوایی به دنیا میآید که علت آن می تواند به علل ژنتیکی و یا عللی از قبیل عفونت های بارداری یا عفونت حین تولد نوزاد باشد. سیفلیس، سرخجه، اوریون وسیتومگالو ویروس از این گروه هستند. که این عفونت می تواند از مادر آلوده به نوزاد منتقل شود. یک سری بیماری های سندرومیک در کودکان وجود دارد که همراه با نقص شنوایی حسی عصبی می باشد.
علائم کم شنوایی در نوزادان و کودکان بسته به میزان آسیب متفاوت می باشد ولی با انجام تست شنوایی سنجی کودکان از قبیل OAE ،ABR می توان میزان کاهش شنوایی را تشخیص و درمان به موقع انجام داد. عمده ترین روش درمانی در مورد این کودکان تجویز سمعک می باشد.
وجود هرگونه اختلال و یا مشکل در مسیر انتقال صدا از گوش خارجی و پرده گوش و یا در گوش میانی باعث ایجاد کم شنوایی انتقالی می شود.
مهمترین روش تشخیص از طریق تست ادیومتری و شنوایی سنجی و تهیه ادیوگرام برای بیمار می باشد که در آن آستانه های مسیر هوایی و یا انتقال صدا دچار مشکل و استانه های مسیر استخوانی سالم می باشد و یک فاصله یا gap بین استانه های هوایی و استخوانی وجود دارد.
در بررسی علل به وجود آورنده این کمشنوایی می توان علل اکتسابی و مادرزادی را بیان کرد.
در بسیاری از نوزادان با اختلالات ژنتیکی یا سندرومی ناهنجاری ها و بدشکلی هایی در گوش خارجی و میانی ممکن است وجود داشته باشد که باعث ایجاد کم شنوایی انتقالی شود. از جمله سندروم های داون و یا وجود شکاف کام و یا وجود انسداد در کانال گوش خارجی یا آترزی کانال که در بعضی نوزادان وجود دارد و همراه با کم شنوایی انتقالی می باشد.
درمان این نوع کم شنوایی غالباً از طریق جراحی می باشد و در صورت عدم امکان جراحی یا موفق نبودن آن تجویز سمعک برای کودکان انجام می گیرد.
به تجمع مایع در فضای گوش میانی به ویژه در اطفال اوتیت سروز اطلاق می شود. که مایع مخاطی با رنگ زرد به علت اختلال عملکرد شیپور استاش در فضای گوش میانی تجمع می یابد. در کودکانی با بزرگی لوزه سوم یا در اثر عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی و یا آلرژی اوتیت سروز اتفاق می افتد.
کم شنوایی انتقالی در اوتیت سروز میتواند به صورت یکطرفه و دوطرفه در درجات خفیف تا متوسط اتفاق بیفتد. تشخیص اوتیت سروز از طریق انجام ادیومتری یا شنوایی سنجی می باشد که در آن درجاتی از کم شنوایی انتقالی مشخص می شود.
درمان اوتیت سروز غالباً با روش های دارویی و جراحی از طریق گذاشتن لوله تهویه یا vt در پرده گوش انجام می گیرد. عدم درمان به موقع اوتیت سروز می تواند منجر به ایجاد کاهش شنوایی دائمی در کودکان شود.
رشد غیرطبیعی و تدریجی استخوان در استخوانچه رکابی گوش میانی و نهایتاً سفتی و عدم حرکت زنجیره استخوانچه ای اتواسکلروزیس نامیده می شود که باعث ایجاد کم شنوایی انتقالی در درجات مختلف می شود. این بیماری معمولاً از یک گوش شروع می شود و با پیشرفت بیماری گوش دیگر نیز درگیر می شود. از علایم آن کاهش شنوایی انتقالی تدریجی و پیشرونده و وزوز گوش می باشد.
تشخیص از طریق انجام تست شنوایی یا ادیومتری صورت می گیرد که در آن فرد افت شنوایی انتقالی به ویژه در فرکانس های پایین را نشان می دهد. درمان اتواسکلروزیس غالبا با جراحی و خارج کردن استخوان رکابی سفت شده و گذاشتن پروتز می باشد. غالباً با جراحی به شرط آنکه مشکل شنوایی حسی عصبی وجود نداشته باشد شنوایی به صورت کامل و یا نسبی بهبود می یابد ولی در صورت عدم جراحی به هر دلیل استفاده از سمعک برای بیماران جهت بهبود وضعیت شنوایی بسیار مفید می باشد.
وجود هرگونه سوراخ و یا پارگی در پرده گوش باعث ایجاد درجاتی از کم شنوایی انتقالی می شود. بعضی از پارگی ها در اثر وارد شدن ضربه به گوش اتفاق میافتد که پارگی تروماتیک نامیده می شود. این پارگی غالباً به صورت خطی و یا سوراخ ریز روی پرده ایجاد می شود و کم شنوایی انتقالی خفیف در فرکانس های بم ایجاد می کند ولی اگر پارگی پرده همراه با مشکل در زنجیره استخوانچه به علت شدت زیاد ضربه اتفاق افتد کاهش شنوایی شدیدتر خواهد بود.
درمان این پارگی ها معمولا خود به خود با رعایت بیمار و عدم ورود آب به گوش می باشد و پارگی ترمیم می شود ولی در بعضی موارد احتیاج به جراحی پیدا می کند.
پارگی های درمان نشده پرده گوش به تدریج باعث ایجاد عفونت باکتریایی در فضای گوش میانی و عفونت گوش می شود. عفونت حاد گوش میانی که برای مدت یک ماه درمان نشود تبدیل به عفونت مزمن گوش میانی می شود که از نشانه های آن تجمع مایع زرد رنگی بدبو و عفونی در فضای گوش میانی می باشد که این عفونت باعث ایجاد کم شنوایی انتقالی در درجات متوسط تا شدید و کری کامل می گردد.
درد گوش، ترشح از گوش، خارش گوش، سرگیجه و حالت تهوع از دیگر علائم عفونت های مزمن گوش میانی می باشد.
درمان عفونت های مزمن گوش میانی غالبا از طریق جراحی و ترمیم پرده گوش صورت می گیرد. در درصدی از موارد ممکن است بعد از جراحی دوباره پرده گوش سوراخ شده و یا درصدی از کم شنوایی وجود داشته باشد که در این گونه موارد می توان با رعایت ملاحظات خاص در انتخاب نوع سمعک برای بیمار سمعک تجویز نمود.
جرم گوش یا سرومن ماده ای است که به صورت طبیعی جهت محافظت از گوش توسط غددی درپوست مجرا ترشح می شود. این مواد خاصیت ضد میکروبی داشته و مانع از رشد قارچ و باکتری در کانال گوش می شود. حال اگر ترشح مواد خیلی زیاد صورت گیرد و یا به هر علت به صورت طبیعی خود خارج نشود باعث ایجاد انسداد در کانال گوش و نهایتاً ایجاد کم شنوایی انتقالی در حد خفیف می گردد.
بیمار در این حالت احساس کیپی و خارش در گوش و کم شنوایی و گاهی درد گوش می کند. در بعضی موارد وزوز گوش و احساس صدای زنگ در گوش نیز وجود دارد.
درمان جرم گوش غالباً طریق جرم گیری یا ساکشن گوش صورت می گیرد که با مراجعه بیمار به کلینیک های تخصصی گوش توسط متخصص انجام می گیرد و یا در پارهای از موارد می توان با ابزار مخصوص اقدام به خارج کردن جرم گوش نمود.
بنابراین کاهش شنوایی انتقالی ناشی از تجمع جرم در گوش موقتی بوده و با انجام جرم گیری بهبود می یابد.
پرسش و پاسخ
سمانه میرهمزه
اپراتور