سرگیجه و انواع بیماری های گوش

سرگیجه واقعی (vertigo) به حالتی گفته می شود که فرد احساس می کند خودش یا محیط اطرافش در حال چرخش است.

برای اینکه احساس چنین فردی را بفهمیم کافیست که ۱۰ بار به طور سریع به دور خود بچرخید و سپس بدون حرکت بایستیم، خواهیم دید که چگونه محیط اطراف در مقابل چشم هایمان به حرکت در می آید به این حالت سرگیجه واقعی گفته می شود. علت بسیاری از سرگیجه ها گوش و بیماری های گوش می باشد برای تشخیص بیماری های گوش می توانید به کلینیک سمعک پیروزی برای انجام آزمایشات تخصصی مراجعه کنید. 

گیجی سر یا سرگیجه

در گیجی سر فرد از احساس منگی و مواج بودن، سیاهی رفتن چشم ،سبک شدن و احساس سنگینی در سر و سرگیجه شکایت دارد. بنابراین گیجی سر یک اصطلاح کلی است که سرگیجه و احساس سبکی در دل  ان قراردارد .این حالت عموماً با دراز کشیدن بهتر شده و از بین می‌رود ،البته در حالت شدید با احساس غش و یا بیهوشی همراه است. خارج از ایران کلینیک های مخصوص گیجی سر وجود دارند که وقتی بیمار به آنها مراجعه می‌کند و شرح دقیق حالات خود را توضیح می‌دهد بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی مشخص می شود که بیمار دچار سرگیجه است یا گیجی سر‌. پس از تشخیص، درمان شروع میشود. وقتی بیمار نتواند توصیف دقیقی از وضعیت خود ارائه دهد و یا نتوان برای توصیفش معادل در نظر گرفت در دسته گیجی سر قرار می گیرد.

علت سرگیجه چیست؟

چرا دچار سرگیجه می شویم؟

گوش داخلی شامل دو بخش می باشد:  ۱- بخش حلزونی که مربوط به حس شنوایی می باشد و گیرنده های حس شنوایی در آن قرار دارند. ۲- بخش دهلیزی یا تعادلی که گیرنده های حس تعادل در آن قرار دارد و وظیفه این بخش برقراری حفظ تعادل برای فرد می باشد. چنانچه این بخش از گوش داخلی یعنی بخش تعادلی دچار هر گونه اختلال و یا آسیب شود بیمار دچار سرگیجه و عدم تعادل خواهد شد .مهم ترین اختلالات یا بیماری‌هایی که مربوط به بخش تعادل گوش داخلی می باشند و منجر به ایجاد سرگیجه می شوند.

بیشتر بخوایند: اهمیت و کاربرد نوارگوش یا ادیوگرام 

سرگیجه های وضعیتی خوش خیم (BPPV)

این سرگیجه ها شایع ترین نوع سرگیجه های گوشی می باشند و با حملات شدید سرگیجه در پی تغییر وضعیت سر بیمار به وجود بیاید. این نوع سرگیجه ممکن است زمانی که شما سر خود را در جهت خاصی حرکت می دهید و یا هنگامی که روی تخت دراز می کشید و یا آنکه از یک پهلو به پهلوی دیگر می چرخید و یا هنگامی که صبح از خواب بلند شده و می نشینید ایجاد می‌شود .در واقع علت ایجاد این سرگیجه جابجا شدن ذرات کوچکی در کانال های تعادلی گوش داخلی می باشد که با تحریک گیرنده های تعادل و سرگیجه ایجاد می کند.این نوع سرگیجه هر چند آزار دهنده میباشد ولی به ندرت به یک موضوع وخیم و خطرناک تبدیل شده و می توان آن را به خوبی درمان کرد.

حملات سرگیجه چند ثانیه طول می کشد و رفته رفته از بین می‌ رود ولی دوباره در بیمار عودمی‌کند. این سرگیجه ها غالباً در افراد سالمند به عنوان نتیجه طبیعی فرآیند پیری نیز ایجاد می شود. گاهی نیز پس از ضربه سر به وجود می آید. بعضی اوقات نیز عفونت های ویروسی که گوش داخلی را درگیر می‌کنند منجر به ایجاد این سرگیجه ها می شود.

تشخیص سرگیجه وضعیتی خوش خیم

معمولا گرفتن شرح حال از بیمار در شکل سرگیجه او در تشخیص نوع سرگیجه کمک زیادی می کند. برای  تشخیص سرگیجه های گوشی آزمایشات شنوایی ضرورت دارد و بایستی حتماً از بیمار آزمون های شنوایی و تعادلی به عمل آید. معمولاً بیماران مبتلا به سرگیجه های وضعیتی خوش خیم در تست های شنوایی مشکل خاصی را نشان نمی‌دهند و در واقع این نوع سرگیجه در شنوایی بیمار تاثیری ندارد ولی در تست های تعادلی مثل ENG ،VNG باقرار دادن بیمار در موقعیت های خاص مثل خواباندن به سمت گوش ضایعه دیده موجب شروع سرگیجه و نیستاگموس یا حرکات چرخشی مردمک چشم خواهد شد که معمولا این نیستاگموس با شدت بالا رخ می‌دهد و اگر مجرای خلفی گوش داخلی درگیر باشد نیستاگموس از نوع چرخشی خواهد بود. مدت نیستاگموس معمولا خیلی کوتاه و کمتر از یک دقیقه می باشد. بنابراین تست غربالگری شنوایی VNG که مشاهده این نوع از حرکات چشم بیمار می باشد در تشخیص سرگیجه های وضعیتی گوشی به ما کمک زیادی می‌کند.

آزمون دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike)

این آزمون، آزمونی ساده جهت تشخیص سرگیجه های وضعیتی خوش خیم میباشد که در کلینیک با خواباندن بیمار روی تخت می توان آن را انجام داد.

 برای مشاهده ویدئو مربوط به آزمون دیکس-هالپایک به انتهای مقاله مراجعه نمایید. برای اجرای آزمون بیمار روی تخت نشسته و آزمونگر با چرخاندن ۴۵ درجه ای سر به یک سمت سریع بیمار را به وضعیت خوابیده می‌ برد. معمولاً سر با زاویه ۲۰ درجه از روی تخت آویزان شده و حرکات چشم یا نیستاگموس برای ۳۰ ثانیه ثبت می شود. در این حالت  سرگیجه همراه با نیستاگموس که معمولاً جهت آن خلاف جهت نیستاگموس است که در وضعیت خوابیده مشاهده می شود بروز می‌ کند و پس از یک وقفه کوتاه همین کار را برای سمت مقابل انجام می‌ دهیم. در این تست اگر گوش دارای ضایعه به سمت بالا باشد، سرگیجه وضعیتی مجرای قدامی گوش برانگیخته می‌شود و اگر گوش ضایعه دیده به سمت پایین باشد مجرای خلفی درگیر است.

بیماری مینیر (Meniere disease)

بیماری مینیر   به دلیل افزایش فشار مایع آندولنف گوش داخلی و به دنبال آن تحریک گیرنده های تعادلی به وجود می‌آید. این بیماری معمولاً به صورت یک گوشی می باشد و با ادامه روند بیماری  و مزمن شدن آن  ممکن است گوش  دیگر هم درگیر شود .از علایم شدید این بیماری سرگیجه و عدم تعادل می باشد که این سرگیجه می تواند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشد. سرگیجه ناشی از بیماری مینیر هر دو سه روز یا هر چند هفته یکبار بروز می‌ کند. معمولاً سرگیجه همراه با حالت تهوع و استفراغ می باشد. از علایم دیگر بیماری مینیر کم شنوایی در فرکانس های پایین، وزوز گوش و احساس پری در گوشی یا کیپی گوش می باشد .این بیماری درمان قطعی ندارد و می‌توان توسط دارو و رژیم غذایی فاقد نمک آن را کنترل کرد. این بیماران بایستی از تغییر وضعیت  سر به صورت ناگهانی و شدید پرهیز کنند. استرس های روحی روانی نیز در تشدید علایم بیماری موثر است. این بیماری در هر سنی ممکن است ایجاد شود ولی شیوع آن بیشتر بین ۴۰ تا ۶۰ سالگی می باشد.

- تشخیص مینیر

مهمترین آزمایش برای تشخیص بیماری مینیر آزمایشات شنوایی و تعادلی می باشد.

بیشتر بخوانید: شنوایی سنجی نوزدان

- تست ادیومتری

بیماری مینیر با یک کم شنوایی حسی عصبی یک طرف شروع می شود. با افزایش مدت بیماری احتمال دو طرفه شدن آن بیشتر می‌شود. معمولاً این بیماران در ادیومتری کم شنوایی حسی عصبی در فرکانس‌های بم یا پایین را نشان می‌دهند. در موارد شدید و پیشرفته بیماری افت شنوایی عمیق نیز دیده می‌شود.

- تست ABR

در آزمایش Abr در افراد مبتلا به مینیر ، زمان نهفتگی (latency) امواج کوتاه تر از حد نرمال می باشد. در افراد نرمال latency موج ۵ در حالت محرک کلیک همراه با نویز نسبت به حالت بدون نویز به خاطر اثر پوششی افزایش پیدا می‌کند و هرچه فرکانس قطع پایین‌تر می‌رود این latency افزایش می‌یابد. اما در فرد مبتلا به مینیر به دلیل افزایش فشار مایع اندولنف و در پی آن افزایش سختی غشای پایه، اثر پوششی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد و در نتیجه تغییرات ناچیزی در زمان نهفتگی موج ۵ در فرکانسهای قطع به ویژه فرکانس ۵۰۰  دیده می شود.

- تست الکتروکوکلئوگرافی (ECOG)

این تست مهم ترین تست در تشخیص و تایید بیماری مینیر می باشد. که پس از انجام آزمون ادیومتری و بیماران مشکوک به ابتلا به  مینیر این تست انجام میشود. در این تست مهمترین معیار افزایش نسبت موج sp به موج Ap می باشد که نشانگر وجود افزایش فشار مایع اندولنف و بیماری مینیر می باشد.

- تست VEMP

این تست نیز یک آزمون الکتروفیزیولوژی تعادلی در تشخیص بیماری مینیر می باشد در این تست از طریق پتانسیل های الکتریکی و عضلانی که از گردن بیمار ثبت می گردد چنانچه افزایش فشار در مایع اندولنف ناشی از بیماری مینیر را داشته باشیم نتایج تست آن را تایید خواهد کرد.

تومور اکوستیک

تومور اکوستیک یک تومور خوش خیم یا غیر سرطانی می باشد که در کانال گوش داخلی رشد می کند. این تومور به آرامی رشد کرده و بر اثر تکثیر بیش از حد سلول های شوان ایجاد می‌شود .وقتی تومور رشد می کند روی عصب شنوایی و تعادل در کانال گوش داخلی فشار وارد می‌کند و علایم شنوایی و تعادلی برای بیمار ایجاد می کند. این تومور شایع ترین تومور ناحیه CPA یا زاویه پلی -مخچه ای می باشد که در دهه ۴۰ تا ۶۰ زندگی در افراد شایع تر است.

بیشتر بخوانید: مسمومیت گوش ناشی از مصرف داروهای اتوتوکسیک 

علائم‌ تومور آکوستیک

۱- کاهش شنوایی از نوع حسی عصبی یک طرفه

۲- وزوز گوش یک طرفه

۳- سرگیجه

۴- فلج عصب صورتی در مواردی که تومور بیش از حد بزرگ شود.

تشخیص تومور آکوستیک

از آنجایی که علایم تومور عصب شنوایی می تواند در اثر سایر بیماری های گوش میانی و داخلی نیز ایجاد شود تشخیص آن کار مشکلی است. روش های تشخیص اولیه شامل معاینه گوش و سنجش شنوایی می‌باشد. انجام ام آر آی و اسکن مغز نیز به تشخیص محل دقیق و اندازه تومور کمک می‌کنند.

ادیومتری یا سنجش شنوایی

تست شنوایی اولین قدم در تشخیص تومور عصب شنوایی است.نتایج این تست در این بیماران معمولاً مقادیر مختلف کاهش شنوایی حسی عصبی در یک گوش را نشان میدهد.

تست ABR

مهمترین فاکتورهایی که در این تست در افراد مبتلا به تومور دیده می‌شود افزایش مقادیر زمان نهفتگی (latency) امواج  در گوش مبتلا نسبت به گوش سالم می باشد.

سایر بیماری‌های گوشی که می‌تواند در بیمار سرگیجه ایجاد کند عبارتند از:

- التهاب عصب تعادلی

- عفونت های گوش داخلی که میتواند توأم با مننژیت باشد.

- عفونت های مزمن گوش میانی

- بیماری حرکت یا مسافرت

اگر دچار سرگیجه شدید چه اقدامی انجام دهید؟

بیمارانی که دچار سرگیجه های حاد یا مزمن هستند چنانچه هر یک از علایم توضیح داده شده برای سرگیجه های گوشی را دارا باشند و یا مشکوک به سرگیجه های گوشی باشند بایستی حتماً از لحاظ سیستم شنوایی و تعادل گوش داخلی اطمینان حاصل کنند، بدین منظور بیماران می توانند با مراجعه به کلینیک های شنوایی و انجام آزمونهای کامل شنوایی و تعادل از سالم بودن عملکرد گوش داخلی خود اطمینان حاصل کنند.

در کلینیک شنوایی پیروزی کلیه آزمونهای شنوایی و تعادل جهت بیماران مبتلا به سرگیجه به طور کامل انجام می شود و بیماران محترم می توانند با مراجعه به کلینیک این آزمایشات را انجام دهند. مشاوره رایگان در سمعک پیروزی به شما کمک می کند تا با اقدام به موقع از بیماری های جدی تر پیشگری کنید.