علل وزوز گوش و درمان آن

وزوز گوش (tinnitus) چیست؟ 

وزوز گوش به معنای شنیدن اصواتی در گوش است که منشأ خارجی نداشته باشد. یعنی بیمار در یک یا هر دو گوش صدایی را می شنود که هیچ منشاء یا منبع تولید در محیط خارجی وجود ندارد. این موارد می‌ تواند به اشکال مختلف مثل صدای سوت، صدای زنگ، خش خش، صدای تپش قلب یا ضربان نبض، صدای همهمه و یا تق تق باشد.
وزوز گوش می تواند کیفیت زندگی فرد را دچار مشکل کرده و فرد را از انجام طبیعی فعالیت های روزمره باز دارد و فرد دچار افسردگی و اضطراب و اختلال در خواب شود.

آیا وزوز گوش یک بیماری است؟

در پاسخ به این سوال بایستی گفت که وزوز به تنهایی یک بیماری نیست و می‌ تواند علامت هشدار دهنده از یک بیماری باشد. در کلینیک شنوایی سنجی کودکان و بزرگسالان پیروزی با به کارگیری دستگاه‌ ای شنوایی جدید و تجهیزات لازم بیماران دچار وزوز گوش مورد ارزیابی و درمان قرار می‌ گیرند و ارزیابی‌ های لازم در زمینه وزوز گوش شامل ارزیابی های شدت، فرکانس و میزان پوشش پذیری وزوز مورد ارزیابی قرار گرفته و اقدامات لازم جهت درمان و توانبخشی بیماران و مشاوره لازم جهت مدیریت وزوز بیماران ارائه می گردد.

شیوع وزوز گوش چقدر است؟

وزوز گوش یک علامت شایع در سنین جوانی، میانسالی تا پیری می باشد و می توان گفت ۳۰ درصد از افراد جامعه نوعی از آن را تجربه کرده اند.

شایع ترین علل وزوز گوش کدام هستند؟

وزوز گوش علل متعدد گوشی و یا غیر گوشی می‌ تواند داشته باشد که در ادامه بحث و بررسی علل وزوز گوش می پردازیم.

- وزوز گوش ناشی از کاهش شنوایی

در اکثر افراد با بالا رفتن سن پدیده پیرگوشی اتفاق می افتد که ناشی از ضعیف شدن سلول های مویی گوش داخلی می باشد که باعث ایجاد کم شنوایی به ویژه در فرکانس‌ های میانه و بالا شده و از عوارض ناشی از آن احساس صدا در گوش یا وزوز گوش می باشد.

کم شنوایی ناشی از پیرگوشی غالباً دوطرفه قرینه و در شدت های مختلف اتفاق می‌افتد. وزوز ناشی از این پدیده به شکل موقت یا دائمی در یک و یا هر دو گوش احساس می‌ شود. در این نوع وزوز گوش بهترین و رایج ترین روش درمان تجویز سمعک برای بیمار می باشد، چرا که سمعک باعث می‌ شود کم شنوای بیمار جبران شود و همچنین صدای اصوات و حالت پوشانندگی روی صدای وزوز گوش بیمار داشته باشد.

تجربه نشان داده است که در اکثر بیماران این روش درمانی مفید واقع می‌ شود حتی در مواردی بعد از مدتی منجر به قطع صدای وزوز می شود. بهتر است این دسته از بیماران با مراجعه به کلینیک های شنوایی و سمعک ارزیابی‌ های کامل شنوایی انجام داده و سمعک مناسب برای آنها تجویز شود.

- وزوز ناشی از افت های ناگهانی گوش یا کری ناگهانی

می‌ توان گفت ۷۰ درصد از موارد وزوز مربوط به وزوز ناشی از قطع ناگهانی شنوایی و کری ناگهانی می باشد. در این نوع کم شنوایی که از نوع حسی عصبی و یک طرفه در درجات مختلف می باشد فرد به یکباره و ناگهانی در یک گوش احساس کم شنوایی و یا کری کامل می‌ کند.

علت این بیماری به صورت قطعی مشخص نشده ولی عوامل عروقی و روحی روانی و یا استفاده از برخی داروها در ایجاد آن موثر می باشند. غالبا وزوز گوش در این بیماران به صورت مزمن و دائم وجود دارد ولی سایر علایم مثل کم شنوایی و سرگیجه و یا عدم تعادل می تواند با درمان دارویی برگشت داشته باشد بنابراین در این دسته از بیماران مراجعه سریع به پزشک و درمان اورژانسی کم‌ شنوایی توصیه می گردد چرا که اگر مدت زمان زیادی از آن بگذرد احتمال بازگشت و یا بهبودی کمتر می‌ شود.

- وزوز گوش ناشی از تومور عصب شنوایی

تومور شنوایی یا نورینوم آکوستیک از تومورهای خوش خیم عصب شنوایی می باشد که در کانال گوش داخلی ایجاد شده و با فشار بر روی عصب شنوایی و تعادلی باعث ایجاد علائمی همچون کم شنوایی یک طرفه. وزوز گوش مداوم و سرگیجه می شود.

انجام آزمایشات شنوایی سنجی در تشخیص این مورد بسیار کمک کننده می‌ باشد و غالباً بیماران در ۹۵ درصد موارد کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه از میزان خفیف تا شدید می توانند داشته باشند. مهم ترین روش درمانی در این بیماران روش جراحی و خارج کردن کامل تومور می باشد که معمولاً پس از درمان وزوز گوش به طور کامل قطع خواهد شد.

- وزوز گوش ناشی از سر و صدای بلند

غالباً افرادی که در محیط های پر سر و صدا و صنعتی شاغل هستند در معرض صدای بلند قرار دارند دچار این نوع وزوز می شوند که می‌ تواند به صورت یکطرفه یا دوطرفه و در اشکال مختلف ظهور پیدا کند.

این افراد در آزمایشات شنوایی سنجی دچار کم شنوایی در فرکانس های بالا می باشند که این کم شنوایی ناشی از آسیب به سلول‌ های مویی گوش داخلی و نتیجتا ایجاد وزوز گوش می باشد. چنانچه این افراد از محافظ شنوایی استفاده نکنند کم شنوایی و وزوز در آنها پیشرفت کرده و شدیدتر می شود. بنابراین مهمترین توصیه به افرادی که در معرض اصوات بلند صنعتی هستند استفاده از محافظ شنوایی و یا قالب های ضد صوت می باشد که می‌ توانند با مراجعه به کلینیک های شنوایی سنجی قالب های ضد صوت مناسب تهیه نمایند.

- وزوز گوش ناشی از مصرف برخی داروها

استفاده از بعضی داروها که اصطلاحاً داروهای اتوتوکسیک نامیده می‌ شود اثر سمی روی گوش داخلی و سلول‌ های مویی گوش داخلی داشته و باعث ایجاد کم شنوایی از نوع موقت یا دائمی، ایجاد وزوز گوش و سرگیجه می شود.
از مهم‌ ترین این داروها می‌ توان به آسپرین، داروهای دیورتیک یا مودر و آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزیدی مثل جنتامایسین کانامایسین، استرپتومایسین، نئومایسین و انکومایسین اشاره کرد.

بیماران با مصرف این داروها دچار وزوزگوش شدند سریعاً اقدام به قطع مصرف دارو و مراجعه به پزشک کنند و در این موارد غالباً علائم وزوز از بین میرود.

- وزوز ناشی از اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)

این مفصل که انتهای فک را به جمجمه وصل می کند به کمک عضلات اطراف آن باعث باز و بسته شدن دهان می‌ شود. گاهی اوقات اختلال در عملکرد این مفصل و یا از جای خود خارج شدن آن منجر به ایجاد علائمی مثل سردرد در یک طرف یا دو طرف صورت درد هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن، درد گوش و وزوز گوش می‌ شود. بهترین اقدام جهت این بیماران مراجعه به متخصصین فک و صورت و درمان این اختلال می باشد و پس از درمان در اکثریت موارد باعث کاهش شدت و آزار دهندگی وزوز و قطع کامل آن می گردد.

- وزوز گوش ناشی از فشار خون

در افراد با بالا رفتن سن و به ویژه افرادی که دچار بیماری افزایش فشار خون می شوند گاهی اوقات با بالا رفتن فشار صدای وزوز در گوش شنیده می‌ شود چرا که رگ های خونی اطراف گوش و گوش داخلی با بالا رفتن فشار و یا تنگی عروق در این نواحی باعث افزایش شدت جریان خون و ایجاد صدا در گوش می شود و بیمار صدایی شبیه همهمه یا نویز را در گوشی خود احساس می‌ کند. معمولا وزوز ناشی از فشار خون با کنترل فشار خون و استفاده از داروهای پایین آورنده فشار قطع می شود.

- وزوز با منشا گردنی

وجود هر گونه اختلال در مهره های گردنی و یا اسپاسم و انقباض در عضلات گردن باعث ایجاد وزوز یکطرفه با منشأ گردنی می شود. غالباً این وزوز صبحگاهی و هنگام بلند شدن بیمار از خواب به شکل صدای بلند شنیده می‌شود. در این دسته از بیماران با مراجعه به متخصص ستون فقرات و اصلاح مهره های گردنی به صورت دارویی و جراحی باعث قطع صدای وزوز می شود.

- وزوز گوش ناشی از سفتی استخوانچه های گوش میانی یا اتواسکلروزیس

بیماری اتواسکلروزیس یا سفتی استخوانچه های گوش میانی یک بیماری غالباً وراثتی می باشد که در زنان شایع تر از مردان است. معمولاً در این بیماران کم شنوایی از نوع انتقالی و در درجات مختلف در یک گوش و یا هر دو گوش اتفاق می افتاد. از دیگر علائم این بیماری وجود وزوز گوش می باشد که بیمار در یک یا هر دو گوش آن را احساس می‌ کند.

این دسته از بیماران با مراجعه به کلینیک های شنوایی بایستی مورد ارزیابی های کامل قرار گرفته و چنانچه کم شنوایی و وزوز ناشی از این بیماری وجود داشته باشد در مرحله اول درمان جراحی با ارجاع بیمار باید صورت گیرد.
چنانچه این بیماران به هردلیل امکان جراحی در گوش را نداشته باشند می توانند از سمعک استفاده کنند و سمعک باعث بهبود شنوایی و کم شدن وزوز گوش بیمار می شود.

- از دیگر علل ایجاد کننده وزوز می توان به موارد زیر اشاره کرد

- وارد شدن ضربه به سر
- عفونت های دندانی
- پرتو درمانی در ناحیه سر
- تغییرات ناگهانی فشار محیط
- وجود جرم در گوش
- اختلالات عروقی در ناحیه سر و گردن
- سردرد میگرنی
- اختلالات تیروئید
- کم خونی
- عفونت های گوش میانی و داخلی

درمان وزوز گوش

درمان این عارضه و علامت بستگی به علت به وجود آورنده آن دارد و همانطور که در بخش قبل گفته شد بایستی ابتدا علت ایجاد کننده وزوز تشخیص داده شود و درمان‌های مختلف دارویی جراحی و یا توانبخشی برای آنها صورت گیرد.
در بیماران مبتلا به وزوز گوش با انجام آزمایشات شنوایی سنجی ادیومتری و ABR به همراه انجام اسکن و ام آر آی باید تشخیص نهایی داده شود .

در بعضی موارد تزریق دارو به گوش داخلی می‌ تواند وزوز را کاهش داده و یا قطع کند از جمله تزریق لیدوکائین به گوش داخلی. پرهیز از مصرف کافئین، الکل و ترک دخانیات در روند بهبودی وزوز بسیار موثر می باشد.

معرفی روش های درمانی

- تجویز سمعک

برای بیمارانی که علاوه بر وزوز گوش دارای درجاتی از کم شنوایی می‌ باشند تجویز سمعک صورت می گیرد. در واقع فرد با گذاشتن سمعک مناسب تمرکز و توجه خود را روی صدای گوو وزوز از دست خواهد داد و باعث بهتر شدن شنوایی نیز می‌ شود و بهبود قابل توجهی در صدای وزوز ایجاد می‌ کند. این بیماران غالباً پس از مدتی از گذاشتن سمعک احساس بهتری خواهند داشت و صدای وزوز را در گوش خود کمتر احساس خواهند کرد و یا در بعضی موارد منجر به قطع کامل وزوز می گردد.

- استفاده از دستگاه های پوشاننده وزوز (MASKER)

این دستگاه‌ ها به نام مسکر نیز شناخته می‌ شود و صدای نویزی برای بیمار در فرکانس‌ های مختلف تولید می کند و یا می تواند اصوات موسیقی یا ملودی تولید کند و فرد با گذاشتن و شنیدن این اصوات توجه خود را از صدای وزوز کاهش داده و حالت پوشانندگی روی صدای وزوز گوش ایجاد می کند. استفاده از این روش برای بیماران مفید خواهد بود که شنوایی نرمال داشته باشند و نتوانند از سمعک استفاده کنند.

- استفاده از داروهای ضد افسردگی

این داروها که سردسته اصلی آنها داروی آلپرازولام می باشد می تواند در کاهش اضطراب ناشی از وزوز در بیمار کمک کند. به ویژه شب ها هنگام خواب که صدای وزوز مانع از خواب و یا اختلال در خواب می شود بیمار می‌ تواند با استفاده از این داروها آرامش بیشتری داشته باشد.

- استفاده از روش های رفتار درمانی و روان درمانی

استفاده از روش‌های درمانی CBT (شناختی - رفتاری) در وزوز گوش موثر می باشد و در واقع تأثیر منفی وزوز گوش بر کیفیت زندگی را کاهش می دهد. وزوزگوش اغلب با آموزش مشاوره و آرامش درمانی کنترل می‌ شود. CBT نوع درمان گفتاری است که هدف آن تغییر در پاسخ های عاطفی رفتاری بیمار نسبت به وزوز می باشد. این روش باعث کاهش اضطراب و افسردگی بیماران نیز می گردد.

معرفی روش هایی جهت کنترل و درمان وزوز گوش

۱- ورزش روزانه حداقل ۳۰ دقیقه بیشتر به صورت ورزش های قلبی عروقی مثل قدم زدن و یا دوچرخه سواری و یا دویدن و انجام ورزش های رزمی مثل یوگا.

۲- استفاده از تکنیک های مدیتیشن (meditation) و آرامش بخشی (relaxation) از آنجا که استرس باعث تشدید وزوز می شود می توان با استفاده از این روش ها تا حدودی آن را کنترل کرد تا حد ممکن سعی شود در محیط های پر استرس قرار نگیرید و کاهش مسئولیت های شغلی تا مدتی می تواند در درمان شما موثر باشد. انجام ورزش هایی که باعث بالا بردن آرامش و تمرکز می شود مثل یوگا در درمان وزوز شما موثر خواهد بود.

۳- از مصرف نوشیدنی های الکل دار و یا کافئین دار مثل نسکافه و قهوه پرهیز شود. همچنین استفاده از سیگار و قلیان می‌تواند باعث تشدید وزوز شما شود.

۴- به وزوز گوش خودمان عادت کنیم و سعی کنیم به آن توجه نکرده و آن را نادیده بگیریم. سرگرم کردن خود با فعالیت های روزانه می تواند در این مورد به ما کمک کند.

۵- به اندازه کافی خواب و استراحت داشته باشیم چون خستگی و بی خوابی باعث تشدید وزوز می شود.

۶- گوش دادن به موسیقی و اصوات آرام بخش می تواند توجه و تمرکز ما روی وزوز را کاهش دهد. وقتی در شرایط سکوت قرار می گیریم با یک موسیقی آرام توجه مغز را روی وزوز گوش کم کنیم و به آرامش برسیم.
در آخر بایستی ذکر کرد که مهمترین نکته در درمان وزوز گوش تشخیص علت آن می باشد‌ بنابراین جهت دستیابی به این مهم با مراجعه به شنوایی شناسان و کلینیک های شنوایی سنجی و سمعک و انجام تست های شنوایی علت وزوز مشخص شود و ارزیابی‌ های لازم جهت وزوز شامل شدت، فرکانس و پوشش پذیری آن صورت گیرد و با استفاده از این نتایج درمان مناسب جهت وزوزانجام گیرد.

در کلینیک شنوایی و سمعک پیروزی با به کارگیری دستگاه های پیشرفته و جدید کلیه ارزیابی‌ های لازم برای وزوز انجام می شود.