پیرگوشی و تجویز سمعک

پیرگوشی (presbycusis) شایع‌ترین نوع کاهش شنوایی حسی عصبی ناشی از تغییرات سن یا افزایش سن می‌باشد. پیرگوشی به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد و ابتدا توانایی شنیدن در فرکانس های بالا یا زیر دچار ضعف می شود. کاهش شنوایی ناشی از پیرگوشی معمولاً دو طرفه و قرینه می باشد .علل پیرگوشی  غالباً مجموعه‌ای از عوامل همچون عوامل وراثتی ،عوامل محیطی و تغییرات پاتوفیزیولوژیک ناشی از سن  می‌باشد. در حال حاضر تنها درمان پیر گوشی استفاده از سمعک است. پیرگوشی در افراد حدود ۶۵ ساله از هر سه نفر در یک نفر دیده می‌شود. پیرگوشی دومین  بیماری رایج در افراد مسن بعد از آرتریت یا آرتروز می باشد.

علایم اولیه پیرگوشی

- نامفهوم بودن اصوات و گفتار

- زیاد کردن صدای تلویزیون ،رادیو و موسیقی و یا بلند صحبت کردن بادیگران

- مشکل در استفاده از تلفن

- عدم توانایی در تشخیص جهت اصوات

- عدم فهم گفتار خصوصاً در صدای خانمها و کودکان

علایم ثانویه پیرگوشی

- هایپراکوزیس یا رکروتمنت، که افزایش حساسیت غیر طبیعی نسبت به اصوات محیطی مثل صدای بوق ماشین یا بعضی اصوات خاص با فرکانس های خاص می باشد.

- وزوز گوش، که شنیدن اصواتی شبیه به صدای زنگ، خش‌خش و یا همهمه در گوش می باشد بدون آنکه این اصوات منشأ خارجی داشته باشند.

پیرگوشی معمولاً بعد از ۵۰ سالگی رخ می‌ دهد ولی تغییرات شنوایی و کاهش شنوایی در مراحل خیلی ابتدایی دیده می‌ شود. پیرگوشی بیشتر فرکانس های بالا را نسبت به فرکانس های پایین ضعیف می‌کند و در مردان بیشتر از زنان دیده می‌ شود. اگرچه کاهش شنوایی در فرکانس های بالا به ویژه فرکانس های بالای ۱۵ هزار هرتز در بزرگسالان جوان نیز ممکن است دیده شود.

البته ذکر این نکته مهم می باشد که کاهش شنوایی ناشی از نویز در بزرگسالان (NIHL) از پیرگوشی متمایز می باشد. چون NIHL، کم شنوایی ناشی از وجود نویز و اصوات محیطی می باشد و به ویژه در بزرگسالان که در محیط های صنعتی و پرسرصدا فعالیت می‌کنند دیده می‌ شود و موجب کم شنوایی در فرکانس های بالا می گردد.

همچنین کاهش شنوایی ناشی از مصرف داروهای اتوتوکسیک یا داروهایی که اثر سمی روی گوشه داخلی دارند نیز باعث کم شنوایی حسی عصبی در فرکانس های بالا در بزرگسالان می‌شود که این نیز بایستی با پیرگوشی تمایز داده شود.

 این کاهش شنوایی در اثر مصرف بعضی از داروها که اثر تخریبی روی گوش داخلی دارد ایجاد می‌شود و موجب کم شنوایی حسی عصبی در فرکانس های بالا می گردد.

در پیرگوشی غالباً درک اصواتی که تن فرکانسی زیر یا بالا داشته باشند مشکل تر می شود و درک گفتار و تشخیص آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. و غالباً بیماران در توانایی تشخیص گفتار کاهش قابل ملاحظه‌ای دارند. وقتی کاهش شنوایی در رنج فرکانسی ۲ تا ۴ کیلو هرتز برسد قدرت فهم همخوانها نیز در گفتار کاهش پیدا خواهد کرد.

بیماران مسن با پیرگوشی غالباً دچار علائمی همچون انزوای اجتماعی، افسردگی و اضطراب و کاهش قدرت ارتباطی با دیگران نیز می شوند. به ازای کاهش هر ۱۰ دسی بل در قدرت شنوایی ریسک اختلال ارتباطی در این افراد نیز ۷ درصد افزایش پیدا می‌کند.

علل پیرگوشی

۱- تغیرات فیزیولوژیک

۲- علل داخلی (Nosocusis)

 ۳- علل خارجی (Sociocusis)

در گروه علل خارجی کم شنوایی حسی عصبی در بیماران همراه با وجود عوامل خارجی همچون قرارگیری در معرض نویز و سر و صدای محیطی می باشد که در ارتباط با شغل افراد است. قرارگیری مداوم در معرض این اصوات و همچنین نویزهای زمینه ای  باعث کاهش شنوایی می شود. مثال هایی از این نویزها صدای ترافیک ،اصوات صنعتی، صدای بلند موزیک و صدای رادیو، تلویزیون می باشد. قرارگیری در معرض این اصوات می‌تواند باعث کاهش شنوایی شبیه به پیرگوشی شود. در صورت داشتن علائم پیرگوشی می توانید برای تشخیص  و درمان به سمعک در افسریه مراجعه نمایید.

در گروه عوامل داخلی علل ایجاد کننده کاهش شنوایی ارتباطی با نویز یا پیرگوشی ندارند و شامل موارد زیر می باشند:

- داروهای اتوتوکسیک: مصرف داروهای اتوتوکسیک مثل آسپرین ممکن است  روند پیرگوشی را تسریع کند.

- ضایعات عروقی: سختی عروق یا آترواسکلروزیس می‌تواند روند خون رسانی به حلزون را تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش اکسیژن خون شود. از جمله عواملی که باعث سفتی و گرفتگی عروق می‌شوند می‌توان به افزایش چربی‌های اشباع و سیگار کشیدن اشاره کرد و در نتیجه منجر به کاهش شنوایی حسی عصبی خواهد شد.

- دیابت: بیماری دیابت با ایجاد تورم در رگ‌های خونی حلزون می تواند باعث کاهش خونرسانی و کم شنوایی شود.

- افزایش فشار خون: بیماری فشار خون به دلیل تصلب شرایین و کاهش خونرسانی به حلزون می تواند باعث کاهش شنوایی حسی عصبی شود.

انواع پیرگوشی

۱- پیرگوشی حسی: در این نوع پیرگوشی ضایعات تخریبی در ارگان کورتی که عضو حساسه شنوایی می باشد ایجاد می‌شود. در واقع این ضایعه در سلول‌های مویی که در اسکالا مدیای حلزون می باشند رخ می‌دهد.

ارگان کورتی نقش مهمی در تقویت اصوات  دارد. اگر سلول های مویی خارجی آسیب دیده باشد باعث کاهش حساسیت شنوایی و پیرگوشی خواهد شد.

۲- پیرگوشی عصبی: در این نوع پیرگوشی ضایعات تخریبی در قسمت اسپیرال گانگلیون وجود دارد.

۳- پیرگوشی متابولیک: در این نوع پیرگوشی آتروفی در stria vascularis حلزون وجود دارد. sv دارای پمپ های سدیم -پتاسیم می باشد که مسئول تولید پتانسیل استراحت در مایع اندولنف حلزون می باشد. در این نوع پیرگوشی در اثر نقص در فعالیت این پمپ پتانسیل حلزون کاهش پیدا کرده و منجر به کم شنوایی می شود.

۴- پیرگوشی انتقالی-حلزونی:  در این نوع پیرگوشی در اثر سختی غشای بازیلار و کاهش حرکت آن کم شنوایی ایجاد می‌شود.

شکل الگوی کاهش شنوایی یا ادیوگرام در پیرگوشی در نوع حسی و عصبی به شکل کاهش در فرکانس های بالا (HTL) می باشد و در نوع پیرگوشی متابولیک شکل FLAT یا یکنواخت در تمام فرکانس ها دارد. البته در پیرگوشی نوع عصبی کاهش شدید قدرت تشخیص گفتار وجود دارد که استفاده از سمعک را در این بیماران مشکل می‌کند ولی در پیرگوشی نوع حسی و متابولیک به دلیل اینکه شکل کم شنوایی کاهش ملایم تری در فرکانس های زیر دارد و به صورت قرینه در دو گوش می باشد سمعک بهتر جواب می دهد. در صورت داشتن پیرگوشی و نیاز به خرید سمعک می توانید به کلینیک شنوایی سنجی در افسریه مراجعه نمایید.

تشخیص پیرگوشی

• کاهش شنوایی در پیرگوشی از حد خفیف تا شدید و عمیق وجود دارد. انجام تست های غربالگری شنوایی مانند آزمایش ادیومتری  (PTA)  میزان دقیق کم شنوایی را مشخص می‌ کند.
• در بعضی بیماران وزوز گوش به صورت یک طرفه یا دو گوشی به شکل اصوات مختلف وجود دارد که بایستی برای رد کردن احتمال ضایعات عروقی از روش های تشخیصی عکس برداری نیز استفاده شود.
• اتوسکوپی و معاینه گوش در این بیماران نشانگر پرده گوش سالم می باشد.
• آزمایش تمپانومتری، عملکرد طبیعی گوش میانی (TYPE A)  با وجود کاهش شنوایی در ادیومتری را نشان خواهد داد.

درمان پیرگوشی

در حال حاضر هیچ درمان دارویی یا جراحی برای پیرگوشی وجود ندارد و تجویز سمعک در این بیماران بهترین راه توانبخشی و درمان می باشد. در واقع سمعک با تنظیمات در فرکانس های خاص باعث بهبود شنوایی این بیماران می‌شود. انجام اقدامات توانبخشی گوشی برای بیماران و اصلاح الگوهای ارتباطی در آنها می‌تواند میزان ضایعات را کاهش دهد. تکنیک هایی از قبیل کاهش نویزهای محیطی، بهبود روحیه بیمار ،گرفتن نور کافی برای بیمار می تواند باعث بهبود مهارت های ارتباطی در بیمار شود. مصرف داروهایی از قبیل ویتامین های ب ۱۲ و ویتامین‌های c در این بیماران توصیه می‌ شود.

بیشتر بخوانید: شنوایی سنجی در افسریه 

سوالات رایج در مورد پیرگوشی

سوال: سن شروع پیرگوشی چیست؟
پاسخ: معمولاً پیرگوشی در هر دو گوش به صورت یکسان از ۵۰ سالگی شروع میشود.

سوال: آیا پیرگوشی قابل درمان است؟
پاسخ: درمان قطعی ندارد ولی با استفاده از تقویت کننده ها مثل سمعک می توان باعث بهبود شدید در وضعیت بیمار شد.

سوال: چطور با شخصی که پیرگوشی دارد صحبت کنیم؟
پاسخ: 1- ارتباط چهره به چهره در شرایط نور کافی،  2- حرف نزدن از اتاقی دیگر، 3- صحبت کردن به صورت واضح و شمرده و آرام، 4- گفتن نام شخص قبل از آنکه بخواهیم شروع به حرف زدن با او کنیم.

سوال: اولین علائم کاهش شنوایی در گوشی چیست؟
پاسخ: بلند صحبت کردن بارزترین شکایت این بیماران می باشد.

سوال: آیا کاهش شنوایی در پیرگوشی اثرات مغزی و روانی دارد؟
پاسخ: بله مشکلات تشخیصی و شناختی برای فرد ایجاد می‌کند و باعث ایجاد استرس و اضطراب در زندگی فرد می شود. کاهش قدرت شنوایی می تواند باعث آتروفی سلول های خاکستری مغز و مناطق شنوایی در مغز شود.

سوال: آیا وزوز گوش منجر به افزایش کاهش شنوایی و کری خواهد شد؟
پاسخ: هرچند که در پیرگوشی کاهش شنوایی همراه با وزوز گوش هر دو وجود دارد ولی وزوز گوش از علائم این بیماری می باشد و باعث کاهش شنوایی نمی‌شود.

سوال: آیا پیرگوشی یک بیماری نرمال می باشد؟
پاسخ: پیرگوشی شایعترین علت کاهش شنوایی حسی عصبی در اثر سن می باشد و یک روند طبیعی در بدن محسوب می شود. 

سوال: آیا پیرگوشی یک طرفه است یا دوطرفه؟
پاسخ: پیرگوشی نقص شنوایی به صورت تدریجی در فرکانس های بالا می باشد که غالباً دو طرفه یا دو گوشی وجود دارد.

پیشگیری از پیر گوشی

اگرچه پیرگوشی یک بیماری غیر قابل برگشت میباشد ولی می‌توان با رعایت مواردی که به آن اشاره می‌شود از آن پیشگیری نموده و یا سن شروع آن را به تعویق انداخت:

- رعایت توصیه‌های رژیم درمانی و تغذیه و ورزش در بیماران مبتلا به دیابت و بیماران قلبی

- حفظ وزن مناسب با ورزش کردن که سبب خون رسانی بهتر به سلول‌های مویی گوش داخلی می‌شود.

- مشاور با پزشک یا ادیولوژیست در مورد عوارض بعضی داروها که اثر سمی روی گوش داخلی دارند.

- محافظت شنوایی در محیط های پر سر و صدا با استفاده از قالب های ضد صوت

در کلینیک سمعک پیروزی چه اقداماتی برای بیماران پیرگوشی انجام می شود؟

بیمارانی که در رده سنی بالای ۵۰ سال قرار دارند و احساس ضعف یا کاهش شنوایی در زندگی روزمره می کنند می‌توانند با مراجعه به کلینیک پیروزی از خدمات مشاوره و ارزیابی های شنوایی با جدیدترین دستگاه ها استفاده نمایند. اولین اقدام برای این بیماران معاینه گوش توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی می باشد و در صورت وجود جرم در گوش برای آنها جرم گیری انجام خواهد شد.

در مرحله دوم انجام آزمایشات تخصصی شنوایی برای بیماران می باشد. چنانچه بیماران در این آزمایشات افت شنوایی خفیف داشته باشند و نیاز به استفاده از سمعک نباشد توصیه های لازم و مشاوره جهت افزایش توانایی های ارتباطی آنها داده خواهد شد ولی چنانچه افت شنوایی از حد خفیف بیشتر باشد و نیاز به تجویز سمعک وجود داشته باشد بسته به میزان کم شنوایی و شرایط فیزیکی بیمار سمعک مناسب برای بیمار آزمایش می‌شود و در صورت رضایت بیمار سمعک برای او سفارش و ساخته می‌شود‌‌. بیمارانی که در این مرحله سمعک برای آنها تجویز شده باشد بایستی جهت ارزیابی های دوره ای که به صورت رایگان برای آنها انجام می‌شود مراجعه نمایند تا هم شنوایی آنها کنترل شود و هم عملکرد سمعک و در صورت نیاز تنظیم مجدد سمعک برای آنها انجام شود.

نکته آخر 

در صورتی که هر یک از علائم و نشانه های ذکر شده برای پیرگوشی را دارید و یا در خود احساس می کنید با مراجعه به مراکز شنوایی سنجی و مشاوره با ادیولوژیست از بدتر شدن شرایط فعلی خود جلوگیری نمایید.