در کلینیک شنوایی و سمعک پیروزی ارزیابی های شنوایی رایگان به صورت دوره ای برای بیماران سمعکی انجام می پذیرد.

بعد از گرفتن شرح حال و تاریخچه از بیمار در رابطه با مشکل شنوایی یا علت مراجعه بیمار به کلینیک و انجام معاینه دقیق اتوسکوپی و معاینه کامل مجرای گوش و وضعیت پرده گوش بیمار بر اساس نوع مشکل و نیاز بیمار ارزیابی های سیستم شنوایی و تعادل برای بیمار انجام می گیرد که در زیر به شرح این آزمایشات می پردازیم:

 

- تیمپانومتری (TYMPANOMETRY):

تمپانومتری یکی از مهم‌ترین آزمایشاتی است که در ارزیابی تخصصی شنوایی برای بررسی وضعیت گوش میانی و قابلیت حرکت پرده تمپان و استخوانچه های گوش میانی و نیز اطلاع از سالم بودن پرده گوش انجام می گیرد.

 

 

 

- آزمایش ادیومتری (PTA)

ادیومتری مهمترین آزمایش شنوایی محسوب می‌شود که می‌تواند اطلاعات اساسی و پایه در مورد وضعیت شنوایی بیمار به ما بدهد این آزمون توسط دستگاه ادیومتردر اتاقک آکوستیک یا ضد صوت انجام می گیرد که بدین منظور آستانه شنوایی بیمار در فرکانس‌های مختلف از فرکانس‌های بم تا زیر اندازه گیری می شود این اطلاعات بر روی جدولی به نام ادیوگرام ثبت می‌شود که می‌توان گفت ادیوگرام مهمترین بخش در تجویز سمعک مناسب برای بیمار می باشد لازم به ذکر است این آزمایش نیاز به همکاری دقیق و کامل بیمار دارد بنابراین در بچه های زیر ۴ یا ۵ سال که ممکن است همکاری لازم برای این تست را نداشته باشند از آزمایشات دیگر بایستی استفاده کرد.

 

 

 

 

- آزمایش ادیومتری گفتاری (SPEECH):

شنوایی سنجی گفتاری برای اندازه گیری توانایی بیمار در دریافت و تشخیص کلمات و گفتار استفاده می‌شود این آزمون هم برای کودکان و هم بزرگسالان قابل انجام می باشد و به نوعی تکمیل کننده اطلاعات حاصل از ادیومتری بیمار هست مهم ترین قسمت در ارزیابی‌های گفتاری آزمون درک گفتار (sds) می باشد که با استفاده از مجموعه کلمات تک سیلابی که به بیمار ارائه می شود قدرت تشخیص و درک کلمات اندازه گیری شده و ثبت می شود نتیجه این آزمون در کاندیداتوری بیمار برای استفاده از سمعک بسیار اهمیت دارد.

- آزمون OAE:

آزمایش OAE (OTO ACOUSTIC EMISSIONS) صداهایی هستند که هنگام تحریک گوش داخلی و حلزون در مجرای گوش پخش شده و ما توسط این دستگاه بازتاب این اصوات را اندازه گیری می نماییم تست OAE مهمترین تست در غربالگری شنوایی نوزادان محسوب می‌شود که بیشتر در نوزادان که تازه متولد می شوند اندازه‌گیری می‌شود بنابراین این تست در گروه تستهای شنوایی اطفال و نوزادان قرار می‌گیرد کودکانی که در این تست مشکل داشته باشند بایستی ارزیابی‌های کامل‌تر شنوایی برای آنها انجام شود.

 

 

 

- تست ABR:

آزمایش ABR  اطلاعات تخصصی در مورد گوش داخلی و عصب شنوایی به ما می دهد. این یک آزمایش الکتروفیزیولوژی می باشد که توسط الکترودهایی که روی سر بیمار قرار داده می شود و همچنین ارسال محرکات شنوایی از طریق هدفون امواجی از گوش بیمار ثبت می شود. آزمایشی abr هم در کودکان و بزرگسالان قابل انجام می باشد برای کودکانی که قادر به همکاری در آزمایش ادیومتری نباشند این آزمایش انجام شده و اطلاعاتی در مورد آستانه شنوایی کودک به ما داده می‌شود در واقع نوزادانی که در تست oae مشکل داشته باشند برای تست abr ارجاع می‌شوند که با انجام این کار می‌توان حدود آستانه شنوایی را تخمین زد. همچنین در بزرگسالان نیز که مشکوک به وجود اختلال در سیستم مرکزی شنوایی و اعصاب شنوایی باشند این تست به عنوان یک آزمایش تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد این آزمایش نیاز به همکاری بیمار ندارد بنابراین می‌توان برای نوزادان و اطفال در حالت خواب نیز این تست را انجام داد.

 

 

 

 

- آزمایش ECOG:

الکتروکوکلئوگرافی یک آزمایش تخصصی در زمینه سرگیجه های گوشی می باشد که بیشتر در بیمارانی که دچار اختلال در مایعات گوش داخلی و سرگیجه های دورانی یاوضعیتی هستند انجام می‌پذیرد . مهمترین بیماری در گوش داخلی که باعث سرگیجه های شدید و اختلال در فشار مایعات گوش داخلی می‌شود مینیر نام دارد که با انجام تست الکتروکوکلئوگرافی می‌توان این بیماری را تشخیص داد.

 

 

در این آزمایش توسط الکترودهایی که داخل گوش و بر روی سر بیمار قرار می‌گیرد پتانسیل های الکتریکی و سیگنال های تولید شده در حلزون در پاسخ به صدا اندازه‌گیری می‌شود و به شکل امواج قابل ثبت می باشند بنابراین می توان گفت الکتروکوکلئوگرافی یک آزمایش تشخیصی برای بزرگسالان می باشد که می تواند در حالت خواب یا بیداری انجام شود از دیگر کاربردهای بالینی ecog می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پایش عملکرد عصب شنوایی حین جراحی
- تخمین آستانه شنوایی
- تشخیص بیماری نوروپاتی
- تشخیص بیماری منیر
- تایید سلامت حلزون گوش

 

- تست VEMP:

این آزمایش نیز از آزمایشات تخصصی در زمینه سرگیجه های گوشی می باشد که در بزرگسالان با علایم سرگیجه میتوان این آزمون را انجام داد. با انجام این آزمایش عصب تعادلی و ساکول مورد بررسی قرار می گیرد برای انجام تست vemp الکترودهای مخصوص روی عضلات گردن چسبانده شده و با استفاده از صدای ویژه و بلندی که به گوش ارسال می شود عصب شنوایی تحریک می شود و تحریکات آن از طریق این الکترود ها به شکل امواج ثبت می شود نتایج این آزمایش در برخی از بیماران مرتبط با سرگیجه در گوش به صورت غیر نرمال به دست می آید.

 

 

 

ارزیابی تخصصی شنوایی کودکان و نوزادان

 

 

 

آزمون های شنوایی برای کودکان از سن نوزادی تا سنین بالاتر و مدرسه شامل دو دسته از تستها میشود:

۱- آزمون های رفتاری
۲- آزمون های فیزیولوژیک

آزمون های رفتاری و فیزیولوژیک بایستی با هم به صورت مکمل یکدیگر در اطفال استفاده شود و نباید جایگزین یکدیگر شوند. مهمترین آزمون های رفتاری تست BOA یا ادیومتری مشاهده رفتاری می باشد که برای کودکان سنین ۶ ماه تا یک سال مناسب میباشد. آزمون های فیزیولوژیک شامل OAE, ABR,AABR و تمپانومتری هستند که در کلیه سنین از بدو تولد تا سنین بالاتر در کودکان قابل انجام میباشد.

در کلینیک شنوایی و سمعک پیروزی کلیه آزمونهای رفتاری و فیزیولوژیک با استفاده از جدیدترین دستگاه ها برای کودکان انجام می‌شود.

 

ادیومتری مشاهده رفتاری (BOA)

این آزمایش یک غربالگری شنوایی اولیه می باشد که در آن پاسخ های رفتاری کودک نسبت به صدا را بررسی می‌کنیم. بهترین سن برای انجام این تست ۶ ماهگی تا یک سال می باشد .برای انجام این تست احتیاج به ابزار خاصی نیست و با کمترین هزینه و زمان می‌توان آن را انجام داد ولی از معایب آن عدم تخمین دقیق آستانه شنوایی کودک و تنوع بالای پاسخ ها می باشد. برای انجام ادیومتری مشاهده رفتاری با استفاده از یک مولد صوت نویز های مختلف در سطوح شدتی خاص برای کودک ارائه می‌شود و پاسخ های رفتاری- رفلکسی کودک و پاسخ‌های توجهی را مورد بررسی و مشاهده قرار می‌دهیم.

 

متداول ترین پاسخ‌هایی که کودکان در این تست دارند عبارتند از:

- جهش یا پریدن دست و پا
- پلک زدن
- گریه کردن
- تغییر در چهره
- تغییر در مکیدن نوزاد
- کاهش در فعالیت یا ساکت شدن
- چرخش سر به طرف منبع صدا
- گشاد شدن چشم ها

در کودکانی که دارای تاخیر در رشد باشند و یا کم توانی ذهنی داشته باشند و یا مبتلا به درجاتی از کاهش شنوایی باشند پاسخ کودکان قابل مقایسه با کودکان نرمال نیست و این پاسخ‌ها یا وجود ندارد و یا مراحل آهسته تری را تا تکامل پاسخ ها طی می‌کنند.

در کودکانی که در سنین بالاتر از ۳ تا ۴ سال به بالا باشند می‌توان آزمون دریافت گفتار را نیز انجام داد که در آن با استفاده از کلمات دو سیلابی و آشنا برای کودک آستانه دریافت گفتار را تعیین می‌کنیم. این روش اطلاعات دقیق تری را در مورد شنوایی کودک به ما خواهد داد.

برای کودکانی که از سن ۵ سال به بالا باشند می‌توان آزمایش ادیومتری را نیز انجام داد که در این تست در فرکانس‌های مختلف آستانه شنوایی را تعیین می‌کنیم البته به شرط آنکه کودک همکاری داشته باشد و به ما پاسخ دهد. این روش کامل ترین اطلاعات در مورد شنوایی کودک را به ما خواهد داد.

 

 

در بعضی کودکان که شرایط خاص داشته باشند مانند کودکان سخت آزمون، کودکان چند معلولیتی، کودکان کم توان ذهنی ،کودکان اوتیسم ، کودکان ناشنوا- نابینا و یا کودکانی که به هر دلیلی قادر به انجام این آزمایشات نباشند بایستی از روش‌های فیزیولوژیک برای آزمایش شنوایی کودک استفاده کرد.

 

آزمون های فیزیولوژیک شنوایی

تکنیک های ارزیابی رفتاری و روش‌های دیگر که قبلاً به آنها اشاره شد در کودکانی قابل انجام می باشد که کودک با ما همکاری داشته باشد و ما بتوانیم این تست را انجام دهیم ولی در نوزادان و کودکانی که شرایط خاص داشته باشند و قادر به همکاری نباشند از تست های فیزیولوژیک استفاده می‌شود که نیاز به همکاری کودک ندارد و با استفاده از دستگاه‌های خاص می‌توان شنوایی کودک را مورد ارزیابی قرار داد.
تست های فیزیولوژیک معمولاً هزینه بالاتری داشته و زمان‌بر می‌باشند و گاهی اوقات نیاز به جلسات متعدد پیدا می‌کنند و معمولاً در شرایط بیهوشی و یا خواب کامل برای کودک انجام می‌شود. برای انجام این تست ها لازم است از یک سری داروهای خواب‌آور مثل کلرال هیدرات با تجویز پزشک استفاده کرد و یا زمانی تست انجام شود که کودک در خواب کامل باشد.

 

تست تمپانومتری

این تست در زمان کوتاهی انجام می‌شود و می‌تواند اطلاعات دقیقی را در مورد عملکرد گوش میانی، پرده تمپان و زنجیره استخوانچه ای کودک و همچنین رفلکس صوتی به ما بدهد. در کودکانی که اجازه نمی‌دهند پزشک گوش آنها را معاینه کند انجام این تست اطلاعات خوب و مفیدی را به ما ارائه می کند به ویژه در کودکانی که دارای شکاف کام و لب یا سندرم داون و اختلالات جمجمه- صورتی باشند این ارزیابی‌ها بسیار مفید میباشد.
چنانچه نوزاد یا کودک دچار ترشح یا عفونت در گوش میانی باشد در این تست مشخص می‌شود و می‌توان با تشخیص به موقع عفونت یا اوتیت میانی از عوارض آن جلوگیری کرد و آن را درمان نمود. آزمایش تمپانومتری قادر به تشخیص کم شنوایی حسی عصبی نمی باشد و بایستی در کنار آن ارزیابی های دیگر از قبیل OAE ،ABR نیز انجام شود و با هم تفسیر شوند.

بررسی رفلکس آکوستیک یا صوتی جزء دیگری از تست تمپانومتری می باشد. در کودکانی که دچار تاخیر رشد و کم شنوایی باشند آستانه های رفلکس آکوستیک بسیار متغیر میباشد و گاهاً رفلکس در آنها وجود ندارد.

 

 

تست OAE

گسیل های صوتی گوش(OAE) پاسخ های برگشتی از حلزون گوش داخلی می باشند که با استفاده از دستگاهی خاص این اصوات ثبت می‌شود. این آزمون، آزمونی ساده با زمان کوتاه می باشد که می توان آن را در نوزادان در بدو تولد تا کودکان بزرگ تر انجام داد. امروزه این تست به عنوان یک روش غربالگری شنوایی در تمام نوزادان در بدو تولد انجام می‌شود.

 

 

کودکانی که دچار اختلالات گوش میانی باشند و یا کم شنوایی حسی عصبی از حد متوسط به بالا داشته باشند در آنها پاسخ های این تست از بین می‌رود. بنابراین انجام این تست به همراه تمپانومتری می‌تواند اطلاعات خوبی در زمینه شنوایی کودک به ما ارائه دهد.

در نوزادان در بدو تولد ممکن است پاسخ به علت وجود ترشحات جنینی در گوش میانی نوزاد ثبت نشود بنابراین لازم است این تست در نوزادان در ماه های اول و سوم تکرار شود و چنانچه مجدداً پاسخ ثبت نشد از ارزیابی‌های کامل تر مثل تست ABR استفاده شود.

 

آزمایش ABR

پاسخ های برانگیخته ساقه مغز یا ABR، آزمایش الکتروفیزیولوژیک می باشد که از طریق الکترود گذاری روی سر کودک و ارائه محرکات صوتی به هر کدام از گوشها، امواج عصبی مربوط به اعصاب شنوایی را ثبت می‌کنیم.

این آزمایش بایستی در شرایط بیهوشی یا خواب کامل انجام شود و می توان گفت یکی از مشکلات انجام این تست هم این مورد می باشد. چون نیاز داریم کودک برای مدت حداقل یک ساعت در خواب کامل باشد به ویژه در کودکانی که در محدوده سنی ۶ ماه تا ۴ سال باشد.

 

 

در آزمایش ABR، پارامترهای اصلی که اندازه‌گیری می‌شود شامل امواج ۱ و ۳ و ۵ شنوایی می باشد که بایستی جهت آستانه گیری کودک موج ۵ را ردیابی کرد تا به حد آستانه شنوایی رسید. با آستانه گیری موجب ۵، اطلاعات مفیدی در مورد طیف فرکانسی ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ در کودک به دست می‌آید، بنابراین نتایج این تست نمی‌تواند به تنهایی مورد تفسیر قرار گیرد و باید به همراه سایر ارزیابی های بالینی تفسیر شود

 

 

در کدام دسته از کودکان بایستی ABR انجام شود؟

۱- کودکانی که در غربالگری شنوایی اولیه در تست oae رد می شوند.
۲- کودکانی که به هر دلیل سابقه بستری در بخش nicu داشته باشند.
۳- کودکانی که دارای فاکتورهای خطر ساز مانند زردی بالا حین تولد، کمبود اکسیژن و یا طولانی شدن زمان زایمان باشند.
۴- کودکانی که آترزی مادرزادی یا انسداد مجرای گوش داشته باشند.
۵- کودکانی که تاخیر در گفتار دارند و یا والدین مشکوک به کم شنوایی در آنها باشند.
۶- ناتوانی ذهنی و اختلالات یادگیری و بیماری مننژیت
۷- کودکانی که نارس به دنیا می آیند

در کودکان نارس لازم است در سال اول حداقل هر سه ماه یکبار این آزمایش انجام شود و به یکبار تست اکتفا نکرد. بایستی آن قدرت تکرار شود تا احتمال بهتر یا بدتر شدن وضعیت شنوایی کنترل شود.

 

تست AABR

این تست یک آزمایش غربالگری برای نوزادان می باشد که نسبت به تست abr در زمان کوتاه تری انجام می‌شود و می‌تواند در کنار تست oae و یا در بعضی موارد به جای آزمون oae از این تست استفاده شود. در واقع در این تست معیار تشخیص شنوایی نرمال یا کم شنوایی وجود موج ۵ در یک سطح شدتی ثابت می باشد.

از معایب این تست این است که نمی‌توان میزان کم شنوایی را تعیین کرد و همچنین آماده‌سازی نوزاد برای انجام آزمایش نیز مشکل می باشد.

 

 

چنانچه به هر دلیل واکنش های کودک شما نسبت به اصوات کم باشد و یا مشکوک به وضعیت شنوایی کودک خود هستید می توانید با مراجعه به کلینیک شنوایی پیروزی و انجام چند آزمایش ساده غربالگری از وضعیت شنوایی کودک خود اطمینان حاصل کنید و چنانچه کودک در این آزمایشات اولیه مشکلی داشت آزمایشات تشخیصی کامل تر برای اندازه گیری میزان کم شنوایی و شروع اقدامات لازم توانبخشی و درمانی برای کودک انجام شود.

لازم است والدین از تکامل رفتار های شنوایی در کودکان در سنین مختلف مطلع باشند تا بتوانند کودک خود را مورد پایش و ارزیابی قرار دهند.

 

تکامل شنوایی در کودکان در سنین مختلف

در کودکان رشد مهارت‌های زبانی و گفتاری منوط به داشتن شنوایی نرمال می باشد و چنانچه کودک شنوایی نرمال داشته باشد در ماه های اول زندگی به سرعت رشد زبان ایجاد می‌شود در صورتی که در کودکان کم شنوا این زمان طولانی تر بوده و به صورت طبیعی انجام نمی شود.

 

شنوایی قبل از تولد

حلزون گوش داخلی در هفته بیستم جنینی دارای عملکرد نرمال مشابه بزرگسالان می باشد. با این حال هنگام تولد هنوز شنوایی واقعی وجود ندارد چون هنوز ارگان شنوایی نوزاد کامل نشده است .پاسخ های شنوایی در دوران جنینی به صورت رفلکسی مثل حرکت بدن و یا توقف فعالیت و پلک زدن می باشد ولی در بدو تولد نوزاد توانایی تشخیص صدای مادر از دیگر اصوات را پیدا می‌کند. جنین صدای سیستم قلبی عروقی مادر را نمی‌شنود ولی اصواتی نظیر خوردن، نوشیدن و حرکات عضلات را می‌شنود. در یک مطالعه مشخص شده است که جنین قادر به شناسایی ۶۴ درصد از آواهای مادری و ۵۷ درصد از گفتار پدر می باشد.

 

تکامل شنوایی بعد از تولد

تولد تا ۴ ماهگی:
۱- وجود پاسخ های رفلکسی
۲- وجود پاسخهای رفلکسی مثل پلک زدن و گشاد شدن چشمها در محیط های ساکت
۳- چرخش سر به طرف منبع صدا در سه تا چهار ماهگی

۴ تا ۷ ماهگی:
۱- چرخش مستقیم سر به طرفین در ۷ ماهگی و قوی تر شدن عضلات گردن
۲- مکان یابی صدا به سمت پایین

۷ تا ۹ ماهگی:
۱- شناسایی دقیق مکان صوت به صورت مستقیم
۲- جهت یابی اصوات به طور مستقیم به سمت بالا و به طور غیر مستقیم پایین را نگاه میکند.

۹ تا ۱۳ ماهگی:
۱- در این سن کودک می تواند به صورت مستقیم در هر سطحی صدا را ردیابی کند
۲- بلوغ کامل سیستم شنوایی

 

 

تکامل گفتار کودک

همزمان با بلوغ سیستم شنوایی مهارت های گفتاری- زبانی نیز در کودک رشد می‌کند. شروع یادگیری زبان در بدو تولد می باشد. صداسازی های تکراری در نوزاد نشانگر عملکرد شنوایی خوب می باشد و در دو ماهگی کودک برخی اصوات را نسبت به اصوات دیگر بیشتر تولید می کند.
دوران نوزادی:
نوزاد در بدو تولد بیشتر صدای گریه و واکه تولید می کند و در ماه دوم گریه های کودک معنی دار شده و می توان بین گریه ناشی از درد و عصبانیت تفاوت گذاشت.

۲ تا ۳ ماهگی:
در ۳ ماهگی کنترل عضلات برای شروع و پایان صداسازی رشد می کند و خندیدن نوزاد شروع می شود.

۴ تا ۶ ماهگی:
شروع قان و قون و پاسخ نوزاد به اصوات و تولید صداهای حلقی و لبی توسط کودک

۶ تا ۱۰ ماهگی:
در این سن کنترل صداسازی و حرکات دهانی در نوزاد افزایش می‌یابد و اولین کلمات توسط کودک تولید می‌شود. تولید کلماتی مانند بابا ،دادا شروع می‌شود. کودک می‌آموزد صدای والدین خود را تقلید کند. در اواخر ده ماهگی کودک به نام خود واکنش نشان می دهد و به طور علاقمندی به موسیقی گوش می نماید.

۱۱ تا ۱۸ ماهگی:
اولین کلمات معنی دار توسط کودک تولید می‌شود و دایره لغات کودک به سرعت گسترش می‌یابد .جملات معنی دار در حد دو تا سه کلمه می سازد و تا ۱۸ ماهگی دایره لغات به ده لغت می‌رسد. در این سن کودک بخش‌های مختلف بدن و اسم اسباب‌بازی‌ها را شناسایی می‌کند.

۱۸ تا ۲۴ ماهگی:
پیگیری دستورات ساده و صحبت کردن قابل فهم توسط کودک و افزایش دایره لغات تا ۲۰ کلمه و بیشتر

 

 

کلام آخر

آنچه در رشد مهارت های گفتاری و زبانی در کودک از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد وجود دوره بحرانی زبان آموزی میباشد که سه سال اول زندگی است. بنابراین بایستی سریعاً کودکی کم شنوا مورد شناسایی قرار گرفته و درمان توانبخشی تا قبل از یک سالگی شروع شود تا کودک دچار محرومیت شنیداری و به دنبال آن نقص گفتاری نشود.
با اجرای روند درست و به موقع درمانی برای تمامی درجات کم شنوایی به جز کم شنوایی عمیق، درک گفتار به حد نرمال می رسد ولی فاکتورهایی مثل نژاد و جنسیت نیز در شکل گیری صحیح گفتار و بهره بردن کودک از سمعک تاثیر خواهد داشت.

 تمامی آزمایشات مذکور که شرح آن داده شد در کلینیک شنوایی و سمعک پیروزی برای بیماران قابل انجام می باشد.